Patofizjologiczne podstawy wybranych chorób: cz. IV. Cukrzyca

Wprowadzenie

Zwykle określenie "cukrzyca" wskazuje na występowanie przewlekłej hiperglikemii na czczo i/lub po posiłkach. Według J. Tatonia to określenie "można przypisać każdemu przewlekłemu zaburzeniu metabolizmu objawiającemu się w sposób powtarzalny: hiperglikemią na czczo i glukozurią, hiperglikemią po posiłkach w ciągu dnia i glukozurią lub przy prawidłowej glikemii na czczo, po podaniu testowej dawki 75 g glukozy doustnie, wartościami stężenia glukozy we krwi wyższymi od tych, które uznaje się za charakterystyczne dla osób zdrowych lub osób z upośledzeniem tolerancji glukozy". Wymienione zaburzenia mogą być wynikiem bezwzględnego lub względnego niedoboru insuliny. Zazwyczaj z bezwzględnym niedoborem insuliny wiąże się cukrzyca typu 1, z względnym natomiast typu 2.

Cukrzyca jest chorobą, która zwykle trwa od momentu powstania przez całe życie chorego, z reguły przez kilkadziesiąt lat. Występuje ona u ludzi wszystkich ras, w każdym wieku i na wszystkich kontynentach. Częstość pojawiania się cukrzycy ciągle wzrasta. W 2000 r. liczba chorych na cukrzycę na świecie wynosiła około 175 milionów, a w Polsce 1,35 miliona. Prognozy na 2010 rok określają, iż liczba ta wzrośnie do około 240 milionów (w tym w Polsce do 1,79 miliona), a w 2025 roku do około 300 milionów. Wymienione dane pozwalają stwierdzić, iż mamy do czynienia z pandemią cukrzycy. Dotyczy to przede wszystkim cukrzycy typu 2, gdyż częstość jej występowania stanowi ponad 90% wszystkich przypadków tej choroby.

Skutki niewyrównanej cukrzycy mają bardzo dotkliwy wymiar. Są one bowiem jednym z głównych bezpośrednich i pośrednich sprawców inwalidztwa oraz wcześniejszej umieralności. Należy pamiętać, że to właśnie powikłania cukrzycy powodują, iż średnia długość życia osób z tą chorobą jest krótsza niż średnia populacji. Chociaż ostrym, śmiertelnym objawom cukrzycy można dziś zapobiegać za pomocą insuliny, to przewlekłe powikłania występujące w ciągu lat jej trwania mogą skracać przewidywany okres życia człowieka nawet o jedną trzecią. Stwierdzono też, że w stosunku do grupy kontrolnej u cukrzyków występuje kilka razy częściej np. udar mózgu, zawał mięśnia sercowego, chromanie przestankowe. Zasadniczą przyczyną tych powikłań są zaburzenia metaboliczne, które wywołują zmiany w obrębie naczyń krwionośnych.

Jak dotąd nie są w pełni poznane mechanizmy warunkujące pojawienie się cukrzycy. Stwierdzana w badaniach laboratoryjnych hiperglike-mia i związane z nią objawy stanowią jedynie ogniwo łączące różne zespoły chorobowe ujawniane zarówno pod wpływem czynników genetycznych, jak i środowiskowych. Celem opracowania jest zwrócenie uwagi czytelnika na podstawowe zjawiska patogenetyczne, które prowadzą bądź występują w przypadku cukrzycy na tle przemian fizjologicznych.