Profesor Adam Wrzosek (1875–1965) – historyk i filozof medycyny. Zarys biografii intelektualnej

Bohater niniejszej książki, prof. Adam Wrzosek, zapisał się złotymi zgłoskami w historii Uniwersytetu Poznańskiego (UP), a w szczególności jego Wydziału Lekarskiego. Obchodzone niedawno 100-lecie utworzenia poznańskiej Wszechnicy Piastowskiej, jak początkowo nazywano poznańską Alma Mater, nie mogło więc obyć się bez przypomnienia zasług Profesora, który był nie tylko organizatorem i pierwszym dziekanem poznańskiego fakultetu medycznego, ale należał właściwie do wąskiego grona ojców założycieli, którzy budowali podstawy naukowe i materialne poznańskiej uczelni. Zasługi prof. Wrzoska dla nauki polskiej są jednak o wiele szersze, bowiem piastując w początkach II Rzeczypospolitej stanowisko szefa Sekcji Nauki i Szkół Akademickich w Ministerstwie Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (MWRiOP), miał istotny wpływ na kształt odradzającego się szkolnictwa wyższego, w tym przede wszystkim na model edukacji medycznej. Z kolei jako historyk i filozof medycyny, a także badacz w zakresie antropologii swoimi osiągnięciami i przedsięwzięciami organizacyjnymi głęboko wpłynął na rozwój tych specjalności w Polsce. Biorąc powyższe konstatacje pod uwagę, nasuwają się pytania o motywy, a także o przekonania i poglądy, którymi kierował się prof. Wrzosek w swoich działaniach; dalej, jakie przesłanki czy założenia leżały u podstaw prowadzonych badań naukowych, tak na gruncie historii i filozofii medycyny, jak i antropologii; wreszcie, na ile dokonywane w ciągu życia wybory światopoglądowo‑filozoficzne wpływały na postrzeganie i ocenę otaczającej rzeczywistości, także w wymiarze egzystencjalnym bohatera. Niniejsza książka ma więc charakter biografii intelektualnej. Oznacza to, iż dla jej autora ważne jest nie tylko ustalenie podstawowych faktów i wydarzeń z życia Adama Wrzoska, ale przede wszystkim istotne jest ukazanie jego przekonań i wartości, którymi starał się kierować jako uczony, jako nauczyciel akademicki, wreszcie jako człowiek i obywatel. W tym ostatnim aspekcie została w biografii podjęta kwestia opisania stosunku prof. Wrzoska do wydarzeń społeczno‑politycznych, a więc do sprawy walki o niepodległość Polski czy oceny polityki rządów pomajowych, szczególnie na gruncie szkolnictwa akademickiego, w tym także przejawów antysemityzmu. W związku z utratą niepodległości w 1939 r. została również podjęta próba ukazania postawy Profesora wobec przyczyn upadku Polski, a później zwycięstwa komunizmu.
Oczywiście pojęcie biografii intelektualnej jest obszerne i niejednoznaczne. Może odnosić się do konkretnych poglądów w jakiejś dziedzinie naukowej, ale może także dotyczyć ustalenia przekonań, które żywił bohater w sferze historiozoficznej, a nawet eschatologicznej. W przypadku niniejszej publikacji mamy do czynienia raczej z tą drugą, szerszą interpretacją pojęcia biografii intelektualnej, obejmującą tak poglądy naukowe prof. Wrzoska, jak i jego przekonania na temat życia i świata. Jak wiadomo, bohater książki w swej aktywności na polu naukowym pozostawił znaczny dorobek na gruncie nauk empirycznych oraz dziedzin teoretycznych i opisowych. Jako młody uczony rozpoczął badania w dziedzinie patologii ogólnej i doświadczalnej, a także z zakresu bakteriologii i antropologii fizjologicznej. Już wówczas jednak pociągały go również zagadnienia społeczno‑etyczne i historyczno‑filozoficzne funkcjonowania medycyny, które z czasem stały się głównym obszarem badawczym. Właśnie na gruncie historii i filozofii medycyny osiągnął prof. Wrzosek najbardziej spektakularne rezultaty, w wymiarze zarówno naukowym, jak i organizacyjnym.